Daghan ang naapektuhan gumikan sa pandenya. Adunay mga establisimiyento nga naundang sa una sama sa parlors, barbershops, computer shops ug uban pa tungod kay dili man kalikayan ang close contact.
Apan bisan pa niini, gipaninguha sa City Nutrition Office ‘ning dakbayan nga makapadayon ang mga health and nutrition services sa dakbayan sa Baybay.
Matud pa ni City Nutrition Action Office, Nurse Kristine Shayne Abarquez Castos nga kaniadto, ilang tapukon ang mga bata ug ang mga buntis aron kahatagan sila sa ilang mga supplements, isip tipik sa implementasyon sa Manutririon and Micro-nutrient Supplementation. Apan gumikan sa pandemya, gibutyag ni Castos nga gilibot sa mga Barangay Health Workers (BHWs) ug ang mga Barangay Nutrition Scholars (BNSs) ang mga kabataan ug mga buntis sa ilang barangay aron mahatag kanila ang ilang supplement. Pinaagi niini, dili na magtapok-tapos ang mga molupyo sa barangay didto sa mga Barangay Health Centers aron lang pagkuha sa ilang supplement.
Gibutyag usab ni Castos nga kaniadto, didto tapukon sa iskuwelahan, Day Care Center o sa health center ang mga malnourished nga mga kabataan isip tipik sa implementasyon sa feeding program. Apan gumikan sa pandemya, gibutyag ni Castos nga usahon na sa pag-deliver ang mga pagkaon didto sa barangay ug ang mga BHWs na ang maghatud sa supply sa bata didto mismo sa ilang balay.
Ang Department of Education, sa laing bahin, wala na nagluto og hot meals, uban sa mga ginikanan, kay enhanced nutriban, gatas, ug mga prutas na ang ilang gi-distribute sa mga bata, nga naka-enroll sa feeding program, ug ila kining idungan sa paghatag sa module. “Mga easy-to-eat na nga mga pagkaon nga ma-store og 2-3 days na ang ilang gigamit sa ilang feeding aron dili na kinahanglan nga kada adalw magkuha sa supply sa bata ang ilang mga ginikanan,” dugang pa ni Castos.
Gibutyag usab ni Casto nga gipadayon gihapon sa ilang buhatan ang implementasyon sa programa nga Proper Infant and Young Child Feeding diin gi-awhag ang mga inahan nga mag-exclusive breastfeeding sa ilang mga anak sulod sa unom ka bulan, bisan pa kon COVID-19 positive ang inahan sa bata. Segun pa usab ni Castos, “Mas dako man ang makuha nga benefit sa bata compared sa risk nga matakdan siya sa virus. Pinaagi usab sa exclusive breastfeeding, mas ubos ang kahigayonan nga mataptan sa nagkalain-lain nga mga sakit ang usa ka bata.”
Nunot niini, gipanghingusgan sa Lokal nga Kagamhanan sa dakbayan sa Baybay ang implementasyon sa Executive Order #51 nga nagmando sa Excluding Breastfeeding ug nagdili sa pagdawat og mga formula milk sa panahon sa pandemya. Kini tungod kay basin magsalig na sa formula milk ang mga nanay ug dili na magpasuso pa sa ilang mga anak, taas usab ang risgo sa diarrhea kay dili man maseguro nga limpiyo ang sudlanan sa gatas o sa tubig nga gamiton sa pagkutaw sa formula milk.
Matud pa usab ni Castos nga kon kapin na sa unom ka buwan ang bata, mahimo nang sugdan ang complementary feeding o ang pagpakaon og lugaw ug mga dinugmok nga mga utanon ang bata apan kinahanglan nga magpadayon ang breastfeeding samtang aduna pay gatas ang inahan.
Gibutyag usab ni Castos nga adunay ispesyal nga programa ang Department of Health (DOH) alang sa mga bata nga adunay acute malnutrition o niwang na gayud kaayo ug gitawag nga wasted hinungdan nga dili sila pwedeng mag-enroll sa feeding program sa Lokal nga Kagamhanan sa dakbayan sa Baybay. Matud pa ni Castos, “Gihatagan sila og ready-to-use therapeutic food nga kaonon sa bata kada alaw.”
Nasayran nga sa wala pa ang pandemya, kada semana muadto sa Barangay Health Center ang mga wasted children aron sa pagkuha sa ilang ready-to-use therapeutic food. Apan, gumikan sa pandemya, matag duha ka semana na sila mokuha sa ilang supply. Nasayran nga sa ilang balay na usab sila gi-assess ug gikuhaan sa Mid-Upper Arm Circumference (MUAC), ginamit ang MUAC tape, aron masayran kon wasted pa ba gihapon ang bata o dili na.
Ang katapusan nga programa nga gihisgotan ni Casto mao ang Operation Timbang (OPT) o Growth and Development Monitoring. Matud pa ni Castos nga wala pa ang pandemya, weight, height ug Mid-Upper Arm Circumference (MUAC) ang ilang gikuha aron makita ang improvement sa nutrisyon sa usa ka bata. Apan gumikan sa pandemya, ang MUAC nalang ang ilang gkuha, ginamit ang MUAC tape aron mas menos ang ilang exposure sa bata ug sa bata ngadto kanila. “Pinaagi usab niini, dili na kinahanglan nga mogawas pa ang mga bata ug momenos ang ilang exposure sa ilang palibot,” panapos ni Castos.
Kahinumdoman nga bisan pa kon dugay-dugay na nga ZERO ACTIVE CONVID-19 CASE ang dakbayan sa Baybay, kanunay nagpahinumdom si Baybay City Mayor Hon. Jose Carlos L. Cari nga dili gayud mokumpiyansa ug padayonon ang pagsunod sa mga health protocols. (Marissa Miguel Cano, City Information Officer, Baybay City, Leyte)
###